Ηλεκτρονικές αυτοεκδόσεις: ευκαιρία ή αυταπάτη;

Ένας νέος δρόμος έχει ανοίξει για τους συγγραφείς στην Ελλάδα: η αυτοέκδοση των έργων τους σε ηλεκτρονική μορφή. Όλο και περισσότεροι το δοκιμάζουν. Παραδίδουν σε ένα ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο το ebook τους σε μορφή PDF ή, κάπως πιο απαιτητικά, το μετατρέπουν σε ePUB και το ανεβάζουν οι ίδιοι στο iBookstore, το βιβλιοπωλείο της Apple για το iPhone και το iPad.

Η ηλεκτρονική αυτοέκδοση καταδεικνύει, πρώτ’ απ’ όλα, τις νέες δυνατότητες που δίνει η ψηφιακή τεχνολογία. Πριν λίγο καιρό, ακόμα και αν ένας συγγραφέας ασχολούνταν ο ίδιος και για την επιμέλεια του κειμένου, το εξώφυλλο και τη σελιδοποίηση του βιβλίου, εξακολουθούσε να απαιτείται ένα τυπογραφείο (και το κόστος που αυτό συνεπάγεται), αλλά και ένα κανάλι διανομής του βιβλίου προς το αναγνωστικό κοινό, η τοποθέτησή του δηλαδή στα βιβλιοπωλεία. Σήμερα, και στο βαθμό που περιοριστεί στην ηλεκτρονική έκδοση, όλα αυτά μπορεί να τα κάνει μόνος του – έστω καταναλώνοντας αρκετό προσωπικό χρόνο, ίσως και με τη βοήθεια φίλων και γνωστών.

Οι καλές ειδήσεις από το εξωτερικό πληθαίνουν. Ηλεκτρονικές αυτοεκδόσεις σκαρφαλώνουν π.χ. στις λίστες με τα best seller του Amazon και τραβούν την προσοχή του παραδοσιακού, «σοβαρού» τύπου.

Η ευκαιρία είναι προφανής. Στην πλειοψηφία τους οι συγγραφείς που καταφεύγουν στην ηλεκτρονική αυτοέκδοση έχουν απορριφτεί και απογοητευτεί από τους παραδοσιακούς εκδοτικούς οίκους. Έχουν μια νέα και, κυρίως, αξιοπρεπή ευκαιρία για να ξαναδοκιμάσουν. Η αυτοέκδοση στο χαρτί είναι από την αρχή υπονομευμένη από την έλλειψη κύρους, ενώ η έμμεση αυτοέκδοση, μέσω της χρηματοδότησης από το συγγραφέα ενός εκδοτικού οίκου, είναι επίσης στιγματισμένη, αν και αντιληπτή μόνο στους πιο έμπειρους αναγνώστες. Το ebook που δημιουργεί ο ίδιος ο συγγραφέας όμως είναι σαφώς πιο απενοχοποιημένο.

Ειδικά στις ΗΠΑ, συγγραφείς που ξεκίνησαν ερασιτεχνικά με αυτοεκδόσεις ηλεκτρονικών βιβλίων κατόρθωσαν και να αναγνωριστούν και να γίνουν συγγραφείς πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης.

Οι δυνατότητες είναι έτσι απόλυτα υπαρκτές: ένας συγγραφέας μόνος του μπορεί να εκδώσει το βιβλίο του με επιτυχία.

Δε θα πρέπει όμως να επικεντρώσουμε αποκλειστικά στα συγκεκριμένα success stories. Για κάθε συγγραφέα που τα καταφέρνει υπάρχουν εκατοντάδες ή χιλιάδες που ανέβασαν τα ebooks τους στο προσωπικό τους blog ή το Amazon και το iBookstore χωρίς να ξεχωρίσουν. Ζήτημα τύχης, ζήτημα προώθησης και προσωπικού marketing, αλλά και μια πικρή αλήθεια: μπορεί ένα βιβλίο να απορριφτεί γιατί δε διαβάστηκε από τον εκδότη με την πρέπουσα προσοχή, γιατί υποτιμήθηκε ή γιατί απλά δε «χώραγε» στο εκδοτικό του πρόγραμμα ή δε θα ήταν αρκετά εμπορικό, αλλά, από την άλλη, υπάρχουν βιβλία που σωστά δεν εγκρίθηκαν ποτέ για έκδοση.

Η αποτυχία μιας ηλεκτρονικής αυτοέκδοσης μπορεί να μην οφείλεται στο βιβλίο αυτό καθεαυτό, μπορεί να μην οφείλεται στο κείμενο. Όσο και αν ο υπολογιστής διευκολύνει, όποιος θέλει να εκδώσει ηλεκτρονικά το βιβλίο του χρειάζεται πάντα τη βοήθεια ενός επιμελητή κειμένου και ενός γραφίστα, την τεχνικά άρτια μετατροπή σε ebook και μια στρατηγική προώθησης του βιβλίου. Όλα όσα κάνει ένας εκδοτικός οίκος για τον συγγραφέα, θα πρέπει και πάλι να γίνουν – και δεν αρκεί η ετοιμότητα να διαθέσει κανείς προσωπικό χρόνο ή να μάθει καινούργια πράγματα.

Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι μάλιστα πιο δύσκολα. Τα ebooks δεν είναι ακόμα τόσο διαδεδομένα, το κοινό της ηλεκτρονικής ανάγνωσης είναι σχετικά μικρό για να αρκεστεί κανείς μόνο στην έκδοση σε ebook. Αν και το iBookstore της Apple δίνει τη δυνατότητα να ανεβάσει ο καθένας, σχετικά εύκολα και γρήγορα, το βιβλίο του σε ePUB, αυτό δεν ισχύει για τα υπόλοιπα βιβλιοπωλεία. Λείπει ακόμα παντελώς μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα, όπως αυτή που προσφέρει το Amazon στο εξωτερικό, για τη δημιουργία ενός ebook, αλλά και την προβολή του στα ηλεκτρονικά ράφια.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και εκεί που τα ebook είναι διαδεδομένα και οι ηλεκτρονικές αυτοεκδόσεις συνηθισμένες, παραμένουν περισσότερο ένα μέσο παρά ο τελικός στόχος. Αργά ή γρήγορα, ο συγγραφέας που το ebook του θα έχει επιτυχία θα φροντίσει τόσο να διατεθεί και σε έντυπη μορφή όσο και θα επιδιώξει ή θα πειστεί να υπογράψει συμβόλαιο με έναν παραδοσιακό εκδότη. Γιατί όσο και αν η αξιολόγηση των βιβλίων περνάει σήμερα από τα κοινωνικά δίκτυα, τα blogs, τις βαθμολογίες και τις βιβλιοκριτικές στα ηλεκτρονικά βιβλία, ο παραδοσιακός εκδότης διατηρεί το κύρος του στις επιλογές βιβλίων, τα χρήματα που μετατρέπουν τη συγγραφή σε εργασία πλήρους απασχόλησης και τα κανάλια για την προώθηση του βιβλίου χωρίς ο συγγραφέας να αποσπάται από το γράψιμο.

Η ηλεκτρονική αυτοέκδοση είναι πραγματική ευκαιρία για τους συγγραφείς, αλλά δεν εγγυάται τη ανακάλυψη από το αναγνωστικό κοινό ή την πλήρη παράκαμψη του παραδοσιακού εκδοτικού χώρου. Για να την εκμεταλλευτεί ο επίδοξος συγγραφέας θα πρέπει να φροντίσει όσο το δυνατόν πιο προσεκτικά και επαγγελματικά κάθε πλευρά του ebook του, να φροντίσει για την ποιότητα του κειμένου, της εμφάνισης, του ηλεκτρονικού αρχείου και για την προώθηση του βιβλίου που θα διαθέσει ηλεκτρονικά, επί πληρωμή ή δωρεάν.