Πόσα βιβλία υπάρχουν στον κόσμο; 129.864.880 απαντάει το Google Books
Το Google μέσω του Google Books έχει ξεκινήσει από το 2004 την προσπάθεια να ψηφιοποιήσει όλα τα βιβλία που υπάρχουν στον κόσμο. Ενδιαφέρον εγχείρημα να είναι άμεσα και ψηφιακά διαθέσιμα όλα τα βιβλία που έχουν εκδοθεί ποτέ και έντονες βέβαια οι διαμάχες για το τι θα γίνει με τα βιβλία που οι συγγραφείς ή οι κληρονόμοι τους έχουν ακόμα τα πνευματικά δικαιώματα. Να ψηφιοποιηθούν λοιπόν, αλλά πόσα είναι;
To Google Books μέσω του Leonid Taycher απάντησε στο blog του ότι τα βιβλία που υπάρχουν σήμερα είναι 129.864.880. Το νούμερο φάνηκε μικρό σε πολλούς, αλλά και η ακρίβειά του και η μεθολογία της καταμέτρησης αμφισβητήθηκαν.
Ο Leonid Taycher εξηγεί όμως πώς προκύπτει αυτό το νούμερο. Το Google Books συγκεντρώνει metadata, καταγραφές και καταλογογραφήσεις για τα βιβλία από πάνω από 150 διαφορετικές πηγές, που ξεκινάνε από τη Βιβλιοθήκη του Κονγκρέσου και φτάνουν μέχρι τους εκδοτικούς οίκους. Στη συνέχεια, το ζήτημα είναι η διασταύρωση. Γιατί υπάρχουν βέβαια πολλές διπλοεγγραφές, που έχουν να κάνουν με διαφορετικά συστήματα καταλογογράφησης, με αβλεψίες κατά την αρχική καταχώριση, αλλά και με πολλές ασυνέπειες στην καταλογογράφηση ακόμα και των βιβλίων που εκδίδονται σήμερα. Έτσι ο -υποτιθέμενα- αποκλειστικός για κάθε βιβλίο αριθμός ISBN συχνά δεν αποδίδεται σε ένα και μόνο βιβλίο, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που δίνεται μάλιστα σε CD, αλλά και μία που έχει δοθεί σε t-shirt (!), και σε κάθε περίπτωση άρχισε να χρησιμοποιείται στα τέλη του ’60 και συστηματικά μόλις από τις αρχές του ’70. Έτσι, διασταυρώνοντας και ξεκαθαρίζοντας φτάνουμε από το 1 δισ καταχωρήσεις στα περίπου 130 εκατομμύρια βιβλία.
Ένα ενδιαφέρον ζήτημα είναι τι ακριβώς μετρά κανείς ως βιβλίο. Το Google Books έχει καταλήξει ότι η μονάδα μέτρησησης είναι ο, παλιός καλός, τόμος, δηλαδή ένα τυπωμένο βιβλίο. Αυτονότητο; Όχι, ακριβώς. Αυτό σημαίνει για παράδειγμα ότι κάθε έκδοση ενός αρχαιοελληνικού κειμένου ή ενός έργου του Σαίξπηρ μετριέται ξεχωριστά, αν έχει διαφορετικό εκδότη, πρόλογο κλπ. Επίσης, σε αντίθεση με την πρακτική των βιβλιοθηκών, κάθε τεύχος ενός ακαδημαϊκού περιοδικού επίσης μετριέται ξεχωριστά. Από την άλλη βέβαια, οι απλές ανατυπώσεις μετριούνται ως ένα βιβλίο.
Αρκέτες βέβαια είναι οι αντιρρήσεις στην καταμέτρηση αυτή του Google Books. Η επίθεση που δέχεται είναι για την ποιότητα των δεδομένων του και για την λάθος καταγραφές που κάνει, ακόμα και σε απλά θέματα, για τα βιβλία που ψηφιοποιεί. Αυτό είναι βέβαια κάτι που ισχύει, αν και η κριτική είναι συχνά για λαθη στις ημερομηνίες, στους τίτλους, στην κατηγοριοποίηση. Σίγουρα, αυτά είναι ζητήματα που επηρεάζουν και την καταμέτρηση των βιβλίων, αν και κάποια από αυτά, όπως η κατηγοριοποίηση, πολύ περιφερειακά.
Οι σημαντικότερες επιφυλάξεις όμως για την καταμέτρηση είναι διαφορετικές. Το Google Books δεν κάνει το ίδιο κάποια καταγραφή των βιβλίων. Απλά συγκεντρώνει τις καταγραφές άλλων. Προσπαθεί βέβαια να τις αντιστοιχίσει με τα βιβλία που ψηφιοποιεί, αλλά ακόμα αυτά είναι λίγα σχέση με το σύνολο το καταγεγραμμένων βιβλίων. Αλλά σε πολλές καταγραφές και καταλογογραφήσεις δεν έχει καν πρόσβαση: 150 πηγές για άντληση δεδομένων δεν είναι ούτε καν μια πηγή ανά μία χώρα. Και γενικότερα, η καταγραφή που κάνει το Google Books αφορά βασικά τις δυτικές χώρες: η Ασία, η Λατινική Αμερική, ο αραβικός κόσμος ή πόσο μάλλον η Αφρική υποεκπροσωπούνται τραγικά.
Έχοντας πει όλα αυτά, το εγχείρημα του Google Books να δημιουργήσει μια παγκόσμια βάση δεδομένων με την ταυτότητα όλων των βιβλίων είναι πολύ χρήσιμη, αν και βέβαια είναι μια επιχειρηματική κίνηση, όχι μια προσπάθεια αφιλοκερδούς διάδοσης της γνώσης. Και μπορεί να βοηθήσει και σε μια πραγματιή ενιαιοποίηση του τρόπου καταγραφής των βιβλίων. Όσο για το ακριβές νούμερο των βιβλίων/τόμων που υπάρχουν, ας το θεωρήσουμε προσωρινό και ενδεικτικό. Εξάλλου, και το Google Books που ανακοίνωσε το νούμερο αυτό, μας διαβεβαιώνει ότι ξαναμετράει τα βιβλία δύο φορές τη βδομάδα και το αναθεωρεί. 129.864.880 βιβλία λοιπόν, αλλά κανείς δεν ξέρει πόσα θα είναι αύριο.
