“Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο”, η υπηρεσία δανεισμού ebooks που ανακοίνωσε η Εθνική Βιβλιοθήκη

To σχεδιαζόμενο “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο” της Εθνικής Βιβλιοθήκης

Το “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο”, την υπηρεσία δανεισμού ebooks, ανακοίνωσε η Εθνική Βιβλιοθήκη την Παρασκευή, 4 Μαΐου στη 15η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της ημερίδας “Η ψηφιακή μετάβαση του βιβλίου: μια διαρκής εξέλιξη“. Την υπηρεσία παρουσίασε η Γεωργία Αγγελάκη, η οποία διετέλεσε υπεύθυνη Ανάπτυξης Ψηφιακών Υπηρεσιών στο πλαίσιο του Προγράμματος Μετεγκατάστασης της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ) στο Κέντρο Πολιτισμού “Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος” 2015-2017, με παρόντα τον διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης Φίλιππο Τσιμπόγλου. Η υπηρεσία αναμένεται να λειτουργήσει το επόμενο χρονικό διάστημα.

>> Αναλυτικός απολογισμός της ημερίδας

Στόχοι του “Ηλεκτρονικού Αναγνωστηρίου” είναι η προώθηση του ελληνικού ηλεκτρονικού βιβλίου και η ενίσχυση της ηλεκτρονικής φιλαναγνωσίας, η εξοικείωση του κοινού, των εκδοτών και της Εθνικής Βιβλιοθήκης με μία νέα πραγματικότητα ανάγνωσης, η προσέγγιση νέων κοινοτήτων χρηστών και δημιουργία και ανάπτυξη συλλογής αντιπροσωπευτικής της εκδοτικής παραγωγής της Ελλάδας

Η συλλογή ebooks και ο τρόπος χρήσης

Σύμφωνα με την παρουσίαση στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, το “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο” στη διετή πιλοτική λειτουργία του θα διαθέτει συλλογή 2.899 αντιτύπων από 2.530 διαφορετικά ηλεκτρονικά βιβλία στα ελληνικά, σε μορφή ePUB ή PDF, από 14 Έλληνες εκδότες ή περίπου το 1/3 των ebooks που κυκλοφορούν στα ελληνικά. Οι συνεργαζόμενοι εκδοτικοί οίκοι είναι οι Ψυχογιός, Πατάκης, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Περίπλους- Διονύσης Βίτσος, Διόπτρα, Επίκεντρο, Έναστρον, Μεταίχμιο, Μίνωας, Λιβάνης, Ίκαρος, Γκοβόστης, Χαρλένικ Ελλάς, Ζαχαράκης. Η συλλογή αποτελείται από εμπορικά ηλεκτρονικά βιβλία και είναι, επομένως, διακριτή τόσο από υπηρεσίες πρόσβασης σε ακαδημαϊκά ηλεκτρονικά βιβλία που ήδη παρέχονται από βιβλιοθήκες εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και άλλους φορείς όσο και από ηλεκτρονικά βιβλία ελεύθερα πνευματικών δικαιωμάτων.

2.530 ebooks στα ελληνικά από 14 εκδότες. Δανεισμός έως 3 ebooks τη φορά για 20 ημέρες. Ανάγνωση σε εφαρμογές συμβατές με Adobe DRM.

Η υπηρεσία παρέχεται δωρεάν στους χρήστες, οι οποίοι εγγράφονται και διαπιστεύονται μέσω του Taxisnet. Ο χρήστης θα μπορεί να μπορεί να δανειστεί έως 3 ηλεκτρονικά βιβλία τη φορά για 20 ημέρες με δυνατότητα ανανέωσης για άλλες 20, ενώ, επιπλέον, θα μπορεί να κάνει ταυτόχρονη κράτηση έως 2 ebooks. Τα ebooks του “Ηλεκτρονικού Αναγνωστηρίου” είναι κλειδωμένα με Adobe DRM και μπορούν να διαβαστούν με την εφαρμογή επιλογής του χρήστη που υποστηρίζει το κλείδωμα της Adobe. Κάθε δανειζόμενο ebook θα μπορεί να διαβάζεται σε έως 5 συσκευές. Μετά το τέλος της περιόδου δανεισμού, το ebook θα διαγράφεται αυτόματα από τις συσκευές του χρήστη.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει προκαταβάλει το ενιαίο αντίτιμο των €23.40 ανά αντίτυπο ηλεκτρονικού βιβλίου για 2 χρόνια και με δυνατότητα έως 36 δανεισμών. Στο ποσό αυτό περιλαμβάνεται το κόστος αντιτύπου €20 (συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ) που καταβάλλεται στους εκδότες και το κόστος χρήσης Adobe DRM €0,09 ανά δανεισμό που καταβάλλεται στην εταιρεία Quality & Reliability (Q&R), που παρέχει τις υπηρεσίες Adobe DRM, ή στο εκδοτικό οίκο, αν αυτό διαθέτει δική λύση Adobe DRM (Ψυχογιός, Πατάκης, Μεταίχμιο, Διόπτρα). Έτσι, το συνολικό κόστος κάθε δανεισμού ηλεκτρονικού βιβλίου για την Εθνική Βιβλιοθήκη είναι €0,65. Οι εκδότες θα έχουν επίσης πρόσβαση στα στατιστικά χρήσης των ηλεκτρονικών τους βιβλίων.

Το μοντέλο δανεισμού ηλεκτρονικών βιβλίων του “Ηλεκτρονικού Αναγνωστηρίου” προσομοιάζει αυτό των έντυπων βιβλίων. Έτσι, κάθε αντίτυπο ebook μπορεί να δανειστεί σε έναν χρήστη-αναγνώστη τη φορά και υπάρχει χρονικό όριο, αυτό των 2 ετών, για το οποίο η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει αυτό το δικαίωμα (single user license model). Είναι ένα μοντέλο που ακολουθεί τα υπάρχοντα επιχειρησιακά μοντέλα του εκδοτικού κλάδου στην Ελλάδα και θεωρήθηκε το καταλληλότερο για να εμπιστευτούν οι εκδοτικοί οίκοι και οι συγγραφείς τη νέα υπηρεσία. Όπως ανέφερε η Γεωργία Αγγελάκη, “θεωρήσαμε πως ό,τι κάνουμε πρέπει να το κάνουμε πιλοτικά για δύο χρόνια, για τα οποία εξασφαλίσαμε χρηματοδότηση, κατά τη διάρκεια των οποίων θα συλλέξουμε επαρκή στοιχεία ώστε να αναπροσαρμόσουμε το μοντέλο δανεισμού, τη συλλογή και την πλατφόρμα με βάση την πραγματική χρήση”.

Βήματα και συντελεστές

Το “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο” είναι μέρος του Προγράμματος Μετεγκατάστασης της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος 2015-2018, αποτέλεσμα δωρεάς 5 εκατ. ευρώ του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, και ειδικότερα εντάσσεται στη “Δράση 2: Ανάπτυξη Ψηφιακών Υπηρεσιών”, όπου περιλαμβάνονται 15 έργα μεταξύ των οποίων η νέα πλατφόρμα ιστοχώρων, η νέα πλατφόρμα ψηφιακών συλλογών, ο Συλλογικός Κατάλογος Ελληνικών Βιβλιοθηκών, το Εθνικό Σύστημα Αρχειοθέτησης του Ιστού, η αναβάθμιση ηλεκτρονικής υπηρεσίας ISBN/ISSN/ISMN, η αναβάθμιση του Ολοκληρωμένου Βιβλιοθηκονομικού Συστήματος, η Ενιαία Υποδομή Ταυτοποίησης και Εξουσιοδότησης Χρηστών κ.ά. Υπεύθυνη συνολικά της “Δράσης 2: Ανάπτυξη Ψηφιακών Υπηρεσιών” ήταν η Γεωργία Αγγελάκη.

Η προσπάθεια για το “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο” ξεκίνησε από την Εθνική Βιβλιοθήκη τον Νοέμβριο του 2016 με τη μελέτη της διεθνούς εμπειρίας δανεισμού ebooks και της ελληνικής αγοράς ηλεκτρονικού βιβλίου, τη διεξαγωγή online έρευνας για το ενδιαφέρον των αναγνωστών για μια τέτοια υπηρεσία, τις αναγκαίες νομικές γνωμοδοτήσεις για τα πνευματικά δικαιώματα και την επιλογή μοντέλου δανεισμού. Στην έρευνα για την ανάγνωση, με 6.402 μη-σταθμισμένες απαντήσεις, το 49% εκδήλωσαν ενδιαφέρον να δανειστούν ebooks αν η υπηρεσία προσφερόταν από την τοπική τους βιβλιοθήκη, με το 25.3% να είναι αρνητικό και το 25.6% να δηλώνει πως δε γνωρίζει.

Το ενδιαφέρον των αναγνωστών στην Ελλάδα για τον δανεισμό ebooks από τις βιβλιοθήκες.
Πηγή: Διαδικτυακή Έρευνα για την Ανάγνωση, Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, 2017

Από τον Ιούλιο του 2017 και εξής επιλέχτηκε η εταιρεία πληροφορικής Quality & Reliability (Q&R), γνωστή από την ανάπτυξη και διαχείριση των βιβλιοπωλείων ebooks MyeBooks.gr και Cosmote Books και της υποκείμενης πλατφόρμας DigiBooks4All, για να υλοποιήσει την πλατφόρμα της υπηρεσίας, ξεκίνησε το design του “Ηλεκτρονικού Αναγνωστηρίου” από την ομάδα του Δημήτρη Παπάζογλου και του Γιώργου Τριανταφυλλάκου, που έχει αναλάβει την οπτική ταυτότητα της Εθνικής Βιβλιοθήκης, και προχώρησαν οι εργασίες για την ενοποίηση με τα πληροφοριακά συστήματα της ΕΒΕ.

Τέλος, από τον Σεπτέμβριο του 2017 ξεκίνησαν οι επαφές με τους εκδοτικούς οίκους και η υπογραφή των συμβάσεων, η συγκρότηση της συλλογής από τον νεοελληνιστή Μάνο Κουμή και τον συγγραφέα και βιβλιοκριτικό Διονύση Μαρίνο και η εκπαίδευση του προσωπικού της Εθνικής Βιβλιοθήκης και των στελεχών των εκδοτικών οίκων.

Μαζί με τη Γεωργία Αγγελάκη, ως υπεύθυνη της δράσης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, η Ρωξάνα Θεοδώρου, την επιστημονική επιστασία του έργου είχε η Ρωξάνα Θεοδώρου, διευθύντρια της βιβλιοθήκης του Hellenic American College, ενώ η Μαρίνα Μαυρομιχάλη ήταν υπεύθυνη έργου εκ μέρους της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Νομικός σύμβουλος ήταν ο Μαρίνος Παπαδόπουλος. Την ομάδα έργου της Εθνικής Βιβλιοθήκης στελέχωσαν επίσης οι Κατερίνα Λυρώνη, Αιμιλία Παναγιωτίδη, Μιχάλης Γερόλιμος και Παναγιώτης Παλούκος.