Βιβλιοπαρουσίαση: “Φάκελος Σνόουντεν” του Λουκ Χάρντινγκ από τις Εκδ. Καστανιώτη

Πριν τον Ιούνιο του 2013 η μαζική παρακολούθηση του ίντερνετ φάνταζε ως μια ακόμα θεωρία συνωμοσίας. Σίγουρα, υποστήριζαν οι περισσότεροι από εμάς, οι μυστικές υπηρεσίες διαφόρων χωρών παρακολουθούν μεμονωμένους χρήστες ή κάποιες ομάδες χρηστών που, δικαιολογημένα ή όχι, θεωρούν επικίνδυνους. Πάντως, σε καμία περίπτωση, δε μας παρακολουθούν όλους. Και εξάλλου, και από τεχνικής απόψεως, αυτό δε γίνεται.

Ο Ιούνιος του 2013 είναι από τις λίγες στιγμές στην ιστορία που υπάρχει ένα πριν και ένα μετά. Γιατί μετά τις 6 Ιουνίου του 2013 όλες οι βεβαιότητες για το ίντερνετ και την προστασία της ιδιωτικότητας online κατέρρευσαν και οι μαζικές παρακολουθήσεις αποδείχτηκαν.

Αυτή η τομή οφείλεται στο θάρρος και τις αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν, 30 ετών τότε, ενός “ελευθεριακού Ρεπουμπλικάνου” (ή libertarian, αν προτιμάτε) και εξωτερικού συνεργάτη της NSA, της κατασκοπευτικής υπηρεσίας των ΗΠΑ με αρμοδιότητα τις υποκλοπές. Αξιοποιώντας τις εξαιρετικές γνώσεις του γύρω από τους υπολογιστές, ο Σνόουντεν απέδειξε, με χιλιάδες έγγραφα, πως οι υπηρεσίες των ΗΠΑ, σε συνεργασία και με τις υπηρεσίες άλλων χώρων, κυρίως της Βρετανίας, συγκεντρώνουν, αποθηκεύουν και επεξεργάζονται τα στοιχεία των τηλεφωνικών επικοινωνιών και ό,τι διακινείται μέσα από το ίντερνετ. Και μάλιστα αυτό το κάνουν και με τη συνεργασία των εταιριών τηλεπικοινωνιών και τεχνολογίας και με απευθείας παγίδευση των καλωδίων που κάνουν εφικτή τη λειτουργία των τηλεφώνων και του ίντερνετ.

Καθοριστική για τη δημοσιοποίηση των εγγράφων που διέρρευσε ο Σνόουντεν ήταν η συμβολή της Guardian. Ήταν η βρετανική εφημερίδα, που διέθετε ήδη και αμερικάνικη online έκδοση, που πήρε το ρίσκο να δημοσιεύσει τα έγγραφα του Σνόουντεν – και όχι να διαπραγματευτεί τη δημοσίευσή τους με την αμερικανική και τη βρετανική κυβέρνηση. Η αποφασιστική στάση της έβαλε στη συνέχεια στο χορό των αποκαλύψεων εφημερίδες όπως η Washington Post και οι New York Times στις ΗΠΑ. Και γι’ αυτό η Guardian, μαζί με την Washington Post, κέρδισαν φέτος το Βραβείο Πούλιτζερ, το βραβείο δημοσιογραφίας με το μεγαλύτερο κύρος.

Αυτήν την ιστορία, του Σνόουντεν και της Guardian, αφηγείται ο δημοσιογράφος της εφημερίδας Λουκ Χάρντινγκ στο βιβλίο “Φάκελος Σνόουντεν” που κυκλοφόρησε σήμερα στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη (μετάφραση: Αντώνης Καλοκύρης, 320 σελ., έντυπο: €17.04, ebook: €9.99).

Ο “Φάκελος Σνόουντεν” προσφέρει έναν χάρτη των αποκαλύψεων του Σνόουντεν, των επιπτώσεων των παρακολουθήσεων στις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες – αλλά και των αντεπιχειρημάτων των κυβερνήσεων, παρόλο που και ο ίδιος ήταν στόχος παρακολουθήσεων ενώ έγραφε το βιβλίο.

Όμως ο Χάρντινγκ δεν περιορίζεται σε αυτό. Αφηγείται επίσης την ιστορία του ίδιου του Σνόουντεν και πώς έφτασε αυτός, ένας οπαδός της οπλοκατοχής και γιος ενός αξιωματικού στην ακτοφυλακή των ΗΠΑ, να “προδώσει την Αμερική”, σύμφωνα με τους επικριτές του. Kάνοντας το βιβλίο του να διαβάζεται σα θρίλερ, αφηγείται ακόμα τις δραματικές και γεμάτες διλήμματα στιγμές που έζησαν οι πρωταγωνιστές των αποκαλύψεων. Όταν π.χ. ο δημοσιογράφος και εξωτερικός συνεργάτης της Guardian Γλεν Γρίνγουολντ και η ντοκιμαντερίστρια Λόρα Πόιτρας συνάντησαν για πρώτη φορά τον Σνόουντεν σε ένα ξενοδοχείο στο Χονγκ Κονγκ – χωρίς να τους διασφαλίζει τίποτα ότι ο Σνόουντεν ήταν αυτός που έλεγε πως είναι. Ή όταν ο Σνόουντεν αποφάσισε, ο ίδιος, να αποκαλύψει ποιος είναι και να μιλήσει μπροστά στην κάμερα – ένα βίντεο που έγινε το δημοφιλέστερο άρθρο ως τώρα στο site της Guardian. Ή, τέλος, όταν η Τζανίν Γκίμπσον, αρχισυντάκτρια της αμερικανικής έκδοσης της Guardian, ήρθε αντιμέτωπη με τις “συστάσεις” της ηγεσίας των υπηρεσιών ασφαλείας των ΗΠΑ να “ξανασκεφτεί” τη δημοσίευση των εγγράφων. Όχι τυχαία ο Όλιβερ Στόουν σχεδιάζει τη μεταφορά του βιβλίου στον κινηματογράφο.

Ο “Φάκελος Σνόουντεν”, ένα ρεπορτάζ σε μέγεθος βιβλίου, στις καλύτερες παραδόσεις της ερευνητικής δημοσιογραφίας, είναι το πρώτο βιβλίο για το θέμα στα ελληνικά – και μια καλή αφορμή για να συζητήσουμε, με αποδείξεις, για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν η ιδιωτικότητα και οι ατομικές και πολιτικές ελευθερίες στην ψηφιακή εποχή.

* Αναγκαίο disclaimer: έχω κάνει την επιμέλεια στη μετάφραση του βιβλίου.