Απολογισμός της ημερίδας για την ψηφιακή μετάβαση του βιβλίου στη 15η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης
Με μεγάλη συμμετοχή και την παρουσία πλήθους Ελλήνων εκδοτών πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, 4 Μαΐου η ημερίδα “Η ψηφιακή μετάβαση του βιβλίου: μια διαρκής εξέλιξη” που διοργάνωσε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού στο πλαίσιο της 15ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Για περισσότερες από 4 ώρες παρουσιάστηκαν δραστήρια ψηφιακά εγχειρήματα για το βιβλίο από δημόσιους φορείς και ιδιωτικές πρωτοβουλίες και τέθηκαν σε διάλογο οι πολλές πλευρές της ψηφιακής μετάβασης του βιβλίου, με έμφαση στα ηλεκτρονικά βιβλία και την online ανάγνωση, τα εργαλεία για την παραγωγή, προώθηση και ανακάλυψη των βιβλίων, τις νέες δυνατότητες για τις βιβλιοθήκες και την εκπαίδευση, καθώς και τη σημασία της πολιτικής βιβλίου.
Στην ημερίδα παρουσιάστηκε η ψηφιακή πλατφόρμα EMMA, ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα με τη συμμετοχή της Έκθεσης Βιβλίου Φρανκφούρτης, ενώ η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας ανακοίνωσε για πρώτη φορά το “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο”, την υπηρεσία δανεισμού ηλεκτρονικών βιβλίων που ετοιμάζει.
Την επιμέλεια της ημερίδας εκ μέρους του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού είχε η Νόπη Χατζηγεωργίου, συντονίστρια της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης.
Από τη Φρανκφούρτη στη Θεσσαλονίκη
Την παρουσίαση της πλατφόρμας EMMA και της χρησιμότητάς της για τους εκδότες και τις εκδηλώσεις βιβλίου παρουσίασαν, εκπροσωπώντας τους οργανισμούς τους που την αναπτύσσουν, η Marifé Boix-Garcia, αντιπρόεδρος επιχειρησιακής ανάπτυξης της Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης για τη Νότια Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική, ο Γιώργος Ιωαννίδης, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας IN2 με έδρα το Λονδίνο και διαχειριστής έργου της πλατφόρμας, και ο Βασίλης Μεζάρης, ερευνητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) στη Θεσσαλονίκη.
Εξηγώντας τη συμμετοχή της Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης στην πλατφόρμα, η Marifé Boix-Garcia υπογράμμισε τη σημασία της ψηφιοποίησης πολλών διαδικασιών, τη δημιουργία νέων μορφών επικοινωνίας και, τελικά, επιχειρησιακών μοντέλων, ώστε ο εκδοτικός κλάδος και γενικότερα οι δημιουργικές βιομηχανίες να ανταποκριθούν στις νέες ανάγκες της αγοράς.
Η πλατφόρμα EMMA είναι ένα ψηφιακό εργαλείο για τη συγκέντρωση, οργάνωση, ανάλυση και παρουσίαση περιεχομένου πολιτιστικών δράσεων με άξονα το βιβλίο με έμφαση τα social media και τις πολυμεσικές αφηγήσεις, όπως ανέφερε ο Γιώργος Ιωαννίδης. Παρουσίασε το παράδειγμα της αναζήτησης περιεχομένου στα social media για εκδηλώσεις βιβλίου μέσα από συνδυαστικά φίλτρα, την ανάμειξή του με περιεχόμενο που διαθέτουν οι διοργανωτές και τη δημοσίευση μιας νέας, εμπλουτισμένης ιστορίας, που μπορεί να ενσωματωθεί στο website του συγγραφέα ή του εκδοτικού οίκου. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες στην ημερίδα παρακολούθησαν τη λειτουργία του live wall, όπου υλικό μαρκαρισμένο με το hashtag #EMMATBF στο Twitter συγκεντρωνόταν και παρουσιαζόταν στο κοινό μέσω της EMMA σε πραγματικό χρόνο. Ο Βασίλης Μεζάρης παρουσίασε τις προωθημένες δυνατότητες ανάλυσης εικόνας που διαθέτει η πλατφόρμα, όπως τη διάκριση των εικόνων σε φυσικές ή συνθετικές, κατάλληλες ή όχι ή την κατάταξή τους με ποιοτικά και σημασιολογικά κριτήρια. Τέλος, ο Γιώργος Ιωαννίδης προσκάλεσε τους Έλληνες ενδιαφερόμενους να αξιοποιήσουν την πλατφόρμα συμμετέχοντας στο πρόγραμμα δοκιμαστικής λειτουργίας της.
Την παρουσίαση της ενότητας της ημερίδας για την πλατφόρμα EMMA έκανε ο Μιχάλης Καλαμαράς, ιδρυτής και συντάκτης του website για τις ψηφιακές εκδόσεις και τα ebooks eAnagnostis.gr.
Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο
Το “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο” της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που θα τεθεί σύντομα σε διετή πιλοτική λειτουργία, παρουσίασε η Γεωργία Αγγελάκη, η οποία διετέλεσε υπεύθυνη Ανάπτυξης Ψηφιακών Υπηρεσιών στο πλαίσιο του Προγράμματος Μετεγκατάστασης της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο Κέντρο Πολιτισμού “Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος”, με παρόντα τον διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης Φίλιππο Τσιμπόγλου. Η υπηρεσία θα διαθέτει συλλογή 2.899 αντιτύπων από 2.530 διαφορετικά ηλεκτρονικά βιβλία στα ελληνικά, σε μορφή ePUB ή PDF, από 14 Έλληνες εκδότες, ή περίπου το 1/3 των ebooks που κυκλοφορούν στα ελληνικά. Η συλλογή αποτελείται από εμπορικά ηλεκτρονικά βιβλία, που υπόκεινται σε καθεστώς πνευματικής ιδιοκτησίας και θα προστατεύονται από το DRM της Adobe. Ακολουθώντας το μοντέλο δανεισμού του ενός χρήστη ανά τεκμήριο (single user license model), όπως και στα έντυπα βιβλία, κάθε εγγεγραμμένος χρήστης θα δανείζεται έως 3 ηλεκτρονικά βιβλία τη φορά για 20 ημέρες με δυνατότητα ανανέωσης για άλλες 20, ενώ, επιπλέον, θα μπορεί να κάνει ταυτόχρονη κράτηση έως 2 ebooks.
Όπως ανέφερε η Γεωργία Αγγελάκη, “θεωρήσαμε πως ό,τι κάνουμε πρέπει να το κάνουμε πιλοτικά για δύο χρόνια, για τα οποία εξασφαλίσαμε χρηματοδότηση, κατά τη διάρκεια των οποίων θα συλλέξουμε επαρκή στοιχεία ώστε να αναπροσαρμόσουμε το μοντέλο δανεισμού, τη συλλογή και την πλατφόρμα με βάση την πραγματική χρήση”.
Η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει προκαταβάλει το ενιαίο αντίτιμο των €23.40 ανά αντίτυπο ηλεκτρονικού βιβλίου για 2 χρόνια και με δυνατότητα έως 36 δανεισμών, με το συνολικό κόστος ανά δανεισμό να ανέρχεται στα €0,65. Η ανάπτυξη και η διετής πιλοτική λειτουργία της υπηρεσίας χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Μετεγκατάστασης της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο νέο της κτίριο στο Κέντρο Πολιτισμού “Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος” με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
>> Αναλυτική παρουσίαση του “Ηλεκτρονικού Αναγνωστηρίου”
To σχεδιαζόμενο “Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο” της Εθνικής Βιβλιοθήκης
Ψηφιακή καινοτομία
Ο Παναγιώτης Κάπος, υποψήφιος διδάκτορας Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διευθυντής των Εκδόσεων Oasis, χαρτογράφησε την ψηφιακή μετάβαση του κλάδου του βιβλίου, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για μια συνεχή διαδικασία ευρύτερη της ανάδυσης των ηλεκτρονικών βιβλίων, που επιφέρει δομικές αλλαγές στη αλυσίδα αξίας της βιομηχανίας του βιβλίου. Επισήμανε ότι η καινοτομία δεν προέρχεται κυρίως από το εσωτερικό του κλάδου, ενώ υπογράμμισε την ανάγκη οι εκδότες να συνεργαστούν με εταιρείες τεχνολογίας και να επενδύσουν σε εξειδικευμένο προσωπικό που τελικά θα επιφέρει συγκερασμό των μοντέλων του αναλογικού και ψηφιακού κόσμου.
Από την πλευρά των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, η Σοφία Ζαπουνίδου, βιβλιοθηκονόμος και μέλος της ομάδας δικτυακού τόπου και διαχείρισης ηλεκτρονικών πηγών της Βιβλιοθήκης και του Κέντρου Πληροφόρησης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), ανέφερε πως σήμερα η βιβλιοθήκη του ΑΠΘ διαθέτει 370.000 τίτλους ακαδημαϊκών και επιστημονικών ηλεκτρονικών βιβλίων, έναντι μόλις 370 το 2003, ενώ 75.000 επιπλέον ηλεκτρονικοί τίτλοι είναι διαθέσιμοι μέσω του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Αποτίμησε θετικά την εμπειρία του προγράμματος “Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα – Κάλλιπος” που απέφερε 522 ηλεκτρονικά συγγράμματα ανοιχτής πρόσβασης, εκτιμώντας ότι θα μπορούσε να αποτελέσει μοντέλο για τη μείωση του κόστους των συγγραμμάτων στα ελληνικά πανεπιστήμια. Επισήμανε επίσης ότι τα ηλεκτρονικά βιβλία ανοιχτής πρόσβασης ενισχύουν σημαντικά τον αριθμό καταφορτώσεων, παραπομπών και αναφορών στα social media.
Εκ μέρους του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ), ο Βασίλης Βασιλειάδης, ερευνητής στο Τμήμα Γλώσσας και Λογοτεχνίας, παρουσίασε τη συνδυαστική χρήση έντυπων και ψηφιακών μέσων για τη μελέτη και τη διδασκαλία της λογοτεχνίας μέσα από το έργο του ΚΕΓ “Σελιδοδείκτες. Πολυμεσικός οδηγός για τη λογοτεχνία και την ανάγνωση“. Από το 2015, στους “Σελιδοδείκτες” συγκεντρώνεται εκτενές υλικό από θεματικά οργανωμένα και διασυνδεδεμένα λήμματα, λογοτεχνικά και κριτικά κείμενα, ηχητικά αποσπάσματα, φωτογραφίες και βίντεο. Αντίστοιχης λογικής είναι και το σύνολο του ψηφιακού υλικού του ΚΕΓ που συγκεντρώνεται στη σελίδα “Ψηφίδες“, όπου περιλαμβάνονται σώματα κειμένων αρχαίας και νέας ελληνικής γραμματείας, γλωσσικά εργαλεία-λεξικά, πολυμεσικά διαδραστικά περιβάλλοντα, εγκυκλοπαιδικoί οδηγοί κ.ά.
Περνώντας σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες, ο συγγραφέας και υπέρμαχος των ανοιχτών τεχνολογιών Γιάννης Φαρσάρης παρουσίασε την “Ανοιχτή Βιβλιοθήκη“, που έχει ιδρύσει από το 2010. Στη σημερινή της μορφή, συγκεντρώσει και διαθέτει ελεύθερα και νόμιμα ένα μεγάλο όγκο ηλεκτρονικών βιβλίων, που ανέρχονται στα 4.675. Στον ηλεκτρονικό της κατάλογο περιλαμβάνονται βιβλία σε PDF, ePUB, mobi και εφαρμογές για Android, αλλά και 55 audio books. Έχει προχωρήσει επίσης και σε δικές της παραγωγές σειράς βιβλίων κλασικής λογοτεχνίας και αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ενώ έχει εκδώσει πειραματικά βιβλία που βασίζονται στη συνεργατική συγγραφή μέσω wiki, μικροδιηγήματα και βιβλία με προαγορά από τους αναγνώστες (crowd funding).
Ο εκδότης Αργύρης Καστανιώτης αναφέρθηκε στην εμπειρία των Εκδόσεων Καστανιώτη από το 2009, όταν διέθεσαν στην Ελλάδα ηλεκτρονικούς αναγνώστες, εξειδικευμένες συσκευές ανάγνωσης με οθόνη ηλεκτρονικού χαρτιού, και ηλεκτρονικά βιβλία. Αποτίμησε θετικά το πείραμα της “τιμής στον αναγνώστη” σε επιλεγμένους τίτλους, όπου ο αναγνώστης ορίζει την τιμή του ηλεκτρονικού βιβλίου, καθώς απέδειξε πως οι αναγνώστες είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για ψηφιακό περιεχόμενο όταν τους προσφέρεται με ελκυστικό τρόπο. Παράλληλα, επισήμανε ότι η χρήση υδατογραφήματος για την ταυτοποίηση του κατόχου του βιβλίου (social DRM) προστατεύει τα πνευματικά δικαιώματα δίνοντας όμως τη δυνατότητα επιλογής εφαρμογών, συσκευών και βιβλιοπωλείου στους αναγνώστες. Εκτίμησε πως η ψηφιακή μετάβαση του βιβλίου θα είναι μια μακρά διαδικασία, ιδιαίτερα καθώς από την ελληνική αγορά λείπουν ακόμα οι ηλεκτρονικοί αναγνώστες και οι ενοποιημένες πλατφόρμες αγοράς και ανάγνωσης ενώ τα σημερινά ebooks πολύ απέχουν από το να αξιοποιήσουν πλήρως τις νέες ψηφιακές δυνατότητες.
Το fairead, μια πλατφόρμα υπηρεσιών για αναγνώστες, συγγραφείς, εκδότες και βιβλιοπώλες, παρουσίασε ο εκδότης Περικλής Δουβίτσας των Εκδόσεων Νεφέλη. Λειτουργώντας από το 2015, αποσκοπεί στην ανάπτυξη μιας δίκαιης, λειτουργικής και ουδέτερης κοινής υποδομής. Το fairead προσφέρει υπηρεσίες σχεδιασμού και παραγωγής έντυπων και ηλεκτρονικών βιβλίων, υπηρεσία επιμέλειας, διόρθωσης, συμβουλευτικής κειμένων και ghostwriting, πώληση πνευματικών δικαιωμάτων στο εξωτερικό και πρόσβαση σε δωρεάν κείμενα, καθώς και την ανάπτυξη διακριτών imprints μέσα στην πλατφόρμα. Επιδίωξη του fairead είναι να υποστηρίζει και να φιλοξενεί πρωτότυπα εγχειρήματα του βιβλίου και της ανάγνωσης, πειραματικές εκδόσεις και περιοδικά, όπως το “Χρόνος”.
Με την ιδιότητά του ως στελέχους της thinking, υπεύθυνου για την ανάπτυξη περιεχομένου και το μάρκετινγκ, ο Μιχάλης Καλαμαράς παρουσίασε το vivlio, ένα εκδοτικό εγχείρημα της εταιρείας για τη δημιουργία σειράς βιβλίων που θα ενισχύουν το ενδιαφέρον του διεθνούς αναγνωστικού κοινού για την κλασική λογοτεχνία μέσω της αξιοποίησης των σύγχρονων ψηφιακών δυνατοτήτων για το βιβλίο και την ανάγνωση. Στο vivlio το αρχικό κείμενο εμπλουτίζεται κωδικοποιώντας και παρουσιάζοντας στον αναγνώστη, σε έντυπη και ψηφιακή μορφή, συγκειμενικές πληροφορίες, χρονολόγια, χάρτες, εικονογραφήσεις και άλλες πληροφορίες που βελτιώνουν την εμπειρία της ανάγνωσης. Η κωδικοποίηση βασίζεται στα πρότυπα των ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών, όπως το Text Encoding Initiative, αλλά με στόχο την αποτελεσματική παρουσίαση του τεκμηριωμένου περιεχομένου μέσα στον browser. Στο vivlio, που κέρδισε το διεθνή διαγωνισμό #HackTheBook του Europeana Space, η thinking επιχειρεί να αξιοποιήσει την εμπειρία της στην ψηφιακή παραγωγή, το online marketing και το στρατηγικό σχεδιασμό για τον εκδοτικό κλάδο στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το TSEliot.com, το ψηφιακό σπίτι του νομπελίστα ποιητή T. S. Eliot, που σχεδίασε και ανέπτυξε για το T. S. Eliot Foundation και τον βρετανικό εκδοτικό οίκο Faber & Faber.
H Κλειώ Ζαχαριάδη, διευθύντρια του Τμήματος Μάρκετινγκ των Εκδόσεων Ψυχογιός, παρουσίασε το Bookoo, μια ολοκληρωμένη υπηρεσία αυτοέκδοσης βιβλίων, τον “προσωπικό εκδοτικό οίκο” συγγραφέων, πανεπιστημιακών και φοιτητών, που λειτουργεί από το 2016. Στις υπηρεσίες του περιλαμβάνει την επιμέλεια έκδοσης, την εικονογράφηση, το σχεδιασμό εξωφύλλου, την έκδοση ISBN, την εκτύπωση, τη δημιουργία ebook (ePUB) και τη διακίνηση σε ηλεκτρονική μορφή. Ο χρήστης μπορεί να επιλέξει online τις μεμονωμένες υπηρεσίες που επιθυμεί και να γνωρίζει το τελικό κόστος τους μέσα από το αυτοματοποιημένο “Εργαλείο Υπολογισμού Κόστους”. Κίνητρο για τη δημιουργία του Bookoo, ανέφερε η Κλειώ Ζαχαριάδη, ήταν το πλήθος χειρογράφων που αδυνατούσε να εκδώσει ο εκδοτικός οίκος, η ζήτηση για επιμέρους εκδοτικές εργασίες από συγγραφείς, καθώς και η παροχή της δυνατότητας τα πνευματικά δικαιώματα και τα έσοδα των πωλήσεων να παραμένουν στο ακέραιο στον συγγραφέα.
Την πλατφόρμα Next Book Thing, που ξεκίνησε να λειτουργεί το 2017, παρουσίασε η μεταφράστρια και μεταφρασιολόγος Δάφνη Παπαδούδη, που έχει δημιουργήσει μαζί με τον Νίκο Βλασσόπουλο και τον Αντώνη Στούγια. Στο Next Book Thing ο αναγνώστης μπορεί να ξεφυλλίσει κεφάλαια από υπό έκδοση βιβλία, που έχουν εμπλουτιστεί με κειμενικές και πολυμεσικές σημειώσεις και συνοδεύονται από επιλεγμένα αποσπάσματα και κείμενα που φωτίζουν τα “παρασκήνια” της έκδοσης, ενώ πρόσφατα εγκαινιάστηκε και το ηχητικό ξεφύλλισμα, η ηχογραφημένη ανάγνωση αποσπάσματος του βιβλίου. Στόχος της πλατφόρμας, ανέφερε η Δάφνη Παπαδούδη, είναι να αποτελέσει εργαλείο ενημέρωσης και γνωριμίας των αναγνωστών με τα υπό έκδοση βιβλία, να χρησιμεύσει στην προώθησή τους, τη συγκέντρωση στατιστικών δεδομένων και την πραγματοποίηση προπαραγγελιών για τους εκδότες και να προβάλει το έργο συγγραφέων και μεταφραστών. Μέχρι σήμερα φιλοξενεί 32 βιβλία για διαδραστικό ξεφύλλισμα από 13 εκδότες, 32 συγγραφείς και 24 μεταφραστές.
Την ενότητα της ημερίδας για τα εγχειρήματα ψηφιακής καινοτομίας παρουσίασε ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, σύμβουλος για το βιβλίο στο Υπουργείο Πολιτισμού, με μακρά θητεία στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
Η συζήτηση για την ψηφιακή μετάβαση
Στη συζήτηση που ακολούθησε αποτιμήθηκε θετικά ο πλούτος των ψηφιακών εγχειρημάτων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, αλλά υπογραμμίστηκε η υστέρηση στην υιοθέτηση των ηλεκτρονικών βιβλίων και οι συνεχιζόμενες προκλήσεις της ψηφιακής μετάβασης του βιβλίου.
Ο εκδότης Νίκος Αργύρης από τις Εκδόσεις Ίκαρος επισήμανε ότι παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει από το 2010 η διείσδυση των ebooks στην ελληνική αγορά είναι πολύ περιορισμένη. Απαντώντας σε παρατήρηση εκ μέρους του κοινού, είπε ότι, παρά τις προσδοκίες, οι Έλληνες του εξωτερικού έχουν ανταποκριθεί ελάχιστα στην προσφορά ελληνικών ebooks από τις εκδόσεις τους. Ως συνιδρυτής της startup Booksecrets, διερωτήθηκε εάν η αγορά του βιβλίου στην Ελλάδα είναι σε θέση να υποστηρίξει παρόμοια εγχειρήματα. Ανεξάρτητα από το ποιος είναι ή ήταν στην κυβέρνηση, το κράτος δεν δείχνει ενδιαφέρον για το βιβλίο, δεν έχει επαναφέρει ούτε την ενιαία τιμή βιβλίου και δεν έχει κάνει πολλά άλλα πράγματα, κατέληξε.
Ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, σύμβουλος για το βιβλίο στο Υπουργείο Πολιτισμού, επισήμανε ότι, παρόλο που ο βαθμός υποκατάστασης του έντυπου βιβλίου από το ebook δεν είναι αυτός που προβλεπόταν στις αρχές της δεκαετίας του 2010, η έννοια της “ψηφιακής μετάβασης” σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο η ψηφιακή τεχνολογία αλλάζει τη ζωή του έντυπου βιβλίου, όσο και τον τρόπο με τον οποίο οι αναγνώστες συνδέονται, μιλούν, επικοινωνούν και αντιμετωπίζουν το βιβλίο σε οποιαδήποτε μορφή του (π.χ. μέσα από το διαδίκτυο, τα blogs ή τα social media). Υπάρχουν τρεις παράγοντες που συμμετέχουν στη μετάβαση αυτή: πρώτον, οι ευκαιρίες που δημιουργούνται για κοινωνικές επενδύσεις (social investment), όσον αφορά τη δημόσια ανάγνωση, τις βιβλιοθήκες, την εκπαίδευση (μέσα από πλατφόρμες ψηφιακής τάξης όπως το Moodle), το ζήτημα της πρόσβασης των ΑΜΕΑ (η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζει νέα τεχνικά standards για τα ebooks που απευθύνονται στους εντυποανάπηρους), αλλά και την ίδια τη δυνατότητα περισσότερα βιβλία να εκδίδονται, να διαδίδονται και να διαβάζονται απ’ ό,τι στο παρελθόν· δεύτερον, οι καινοτόμες ιδέες/επενδύσεις που αναπτύσσονται στον ιδιωτικό τομέα (που μερικές παρουσιάστηκαν σ’ αυτή την ημερίδα), όσον αφορά τους τομείς της παραγωγής και των υπηρεσιών, τη σημασιολογία, τα μετα-δεδομένα κλπ.· και τρίτον, ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους για θέματα όπως η Ενιαία Τιμή Βιβλίου, η εναρμόνιση του ΦΠΑ μεταξύ έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου, η θέσπιση του δικαιώματος δημόσιου δανεισμού για τους δημιουργούς ή η καταπολέμηση της πειρατείας στο διαδίκτυο (π.χ. μέσω της Επιτροπής Διαχείρισης Καταγγελιών που ιδρύθηκε στον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας).
O Γιάννης Μπασκόζος, μέλος της συντακτικής επιτροπής του ηλεκτρονικού περιοδικού “Ο αναγνώστης“, είπε ότι η δημοτικότητα των κοινωνικών μέσων και των ηλεκτρονικών συσκευών στη χώρα μας δεν είναι αποτελεσματική για το βιβλίο, στο μέτρο που είμαστε ένας λαός και μια νέα γενιά που δεν διαβάζει βιβλία. Επανέλαβε ότι το κράτος δεν έχει κάνει αυτά που όφειλε να κάνει, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι “κουραστήκαμε να ακούμε εδώ και τρία χρόνια για την επαναφορά της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου”.
Ο Σωκράτης Καμπουρόπουλος, δευτερολογώντας, υπογράμμισε ότι η Ενιαία Τιμή Βιβλίου καταργήθηκε μεν για τα μη-λογοτεχνικά βιβλία το 2014 από την τότε κυβέρνηση, ακολουθώντας ολιγοσέλιδη σύσταση μελέτης του ΟΟΣΑ, η επαναφορά της όμως προϋπέθετε την εκπόνηση μιας μελέτης επιπτώσεων καθώς και τη σύμφωνη γνώμη των θεσμών. Η κυβέρνηση εργάστηκε με συνέπεια και επιμονή στην κατεύθυνση αυτή και τώρα που η διαδικασία ολοκληρώθηκε (η μελέτη παραδίδεται σε τελική μορφή στα τέλη Μαΐου), τα αποτελέσματα θα γίνουν γνωστά πολύ σύντομα. Επιπλέον, τόνισε πως η λύση για τα καινοτόμα εγχειρήματα του ιδιωτικού τομέα είναι η εξωστρέφεια, καθώς οι ψηφιακές εφαρμογές δεν περιορίζονται στα γεωγραφικά σύνορα αλλά απευθύνονται εξίσου στο διεθνές κοινό.
Ο Κώστας Αγοραστός, αρχισυντάκτης του ηλεκτρονικού περιοδικού Book Press, επισήμανε ότι ένα website για το βιβλίο φέρει τα χαρακτηριστικά τόσο ενός λογοτεχνικού περιοδικού, που δίνει βήμα σε νέους λογοτέχνες δημοσιεύοντας, συνήθως μικρής έκτασης κείμενα (διηγήματα ή ποιήματα), όσο και τα αντανακλαστικά μιας εφημερίδας, που καλύπτει τη λογοτεχνική επικαιρότητα. Ζητούμενο για τη Book Press είναι η κωδικοποίηση της πληροφορίας, με τρόπο εύληπτο και ξεκάθαρο, και η μετάδοσή της μαζί με την προσωπική άποψη του κάθε συντάκτη, φτιάχνοντας τελικά ένα website πλουραλιστικό και ανοιχτό σε όλες τις τάσεις και τα ρεύματα της ελληνικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας, το οποίο θα αποτελεί μια δεξαμενή δεδομένων για τον κάθε αναγνώστη.
Ο Μιχάλης Καλαμαράς, δημιουργός του eAnagnostis.gr και συντονιστής της συζήτησης, έκλεισε την ημερίδα επισημαίνοντας πως η ψηφιακή μετάβαση του βιβλίου είναι μια πραγματικότητα, παρά τις διαφορετικές ταχύτητες με τις οποίες εξελίσσεται στην παραγωγή, την προώθηση, την πώληση και την ανάγνωση του βιβλίου. Η ψηφιακή μετάβαση απαιτεί επίσης σημαντικές επενδύσεις, δημόσιες και ιδιωτικές, καθώς η ανάπτυξη λογισμικού και η ψηφιακή τεχνογνωσία έχουν σημαντικό κόστος. Για τους επαγγελματίες του βιβλίου το δίλημμα δεν είναι αν θα αγκαλιάσουν ή θα απωθήσουν την ψηφιακή μετάβαση, αλλά αν η ψηφιακή μετάβαση θα γίνει οικειοθελώς και σταδιακά από τον κλάδο του βιβλίου ή θα προέλθει από ένα εξωτερικό σοκ.
