To αφιέρωμα στα ebooks από το “Αθηνόραμα”
about e-book Espresso Book Machine Ελευθερουδάκης Ελλάδα ελληνικά e-books περιοδικά
04.09.2011, Συγγραφέας: Μιχάλης Καλαμαράς
Αναδημοσιεύουμε το αφιέρωμα στο ηλεκτρονικό βιβλίο με τον τίτλο “e-books: Βιβλίο σε ψηφιακούς καιρούς” που είχε κάνει η Ιωάννα Γκομούζα στο περιοδικό “Αθηνόραμα” (9-15 Ιουνίου 2011, Β’ Περίοδος, #578). Στο αφιέρωμα είχει συμβάλει και ο “Ηλεκτρονικός Αναγνώστης” με δηλώσεις και πληροφορίες.
Βιβλίο σε ψηφιακούς καιρούς
Τα e-books εκπροσωπούν λιγότερο από το 1% της αγοράς του βιβλίου στην Ελλάδα. Όμως η Ιωάννα Γκομούζα, προσπαθώντας να αποσυμφορήσει την μπλοκαρισμένη της βιβλιοθήκη, να βρει τρόπο να διαβάζει στην παραλία χωρίς να κουβαλάει τόμους και να μυηθεί στη νέα ψηφιακή εποχή, έμαθε νέα που προοιωνίζονται ενδιαφέρουσες εξελίξεις…
Η ψηφιακή ανάγνωση δεν είναι καινούργια ιστορία. Τα τελευταία χρόνια οι περισσότεροι διαβάζουμε στον υπολογιστή μας. η λογοτεχνία ταξιδεύει μέσα από εξειδικευμένα μπλογκ και ηλεκτρονικά περιοδικά (αρκετές μάλιστα είναι οι προσπάθειες σε ένα δύσκολο τομέα, όπως η ποίηση, με πρωτότυπους στίχους και κριτικές να κυκλοφορούν διαδικτυακά πριν ή ανεξάρτητα από το αν θα τυπωθούν), ενώ δεν είναι λίγοι οι Έλληνες συγγραφείς που μπλογκάρουν διατηρώντας πιο άμεση επικοινωνία με το κοινό.
Πέρα από τα online διαβάσματα, πάντως, όταν μιλάμε για ψηφιακό βιβλίο, τα πράγματα στην Ελλάδα –και απ’ ό,τι φαίνεται και στην υπόλοιπη Ευρώπη– βρίσκονται ακόμη σε εμβρυακή κατάσταση. Το τοπίο είναι terra incognita για τους περισσότερους αναγνώστες, ακόμη και για επαγγελματίες του κλάδου, και με τέτοια δεδομένα η εκδήλωση «Ψηφιακό βιβλίο: μια νέα εποχή;» που γέμισε στα τέλη του Μάρτη την αίθουσα του «Floral» κατέγραψε μια ποικιλία απόψεων κι ερωτήσεων.
Κάποιοι προσπάθησαν να αποκωδικοποιήσουν τις δυνατότητες και την εμπειρία του ψηφιακού διαβάσματος. Εκδότες και βιβλιοπώλες έθεσαν στο τραπέζι και πιο εξειδικευμένα, αλλά καίρια θέματα, όπως το αν «προφυλάσσεται» ένα «κλειδωμένο» βιβλίο, όπως επίσης και το πονεμένο ζήτημα της τιμολόγησης (το e-book υπάγεται σε ΦΠΑ 23% έναντι 6,5% του εντύπου). Ο συγγραφέας Νίκος Βλαντής ομολόγησε ότι χάρισε όλα του τα χάρτινα βιβλία και πλέον διαβάζει μόνο ψηφιακά – το τελευταίο του φιλοσοφικό δοκίμιο δε, με τίτλο «Κοσμορρεύμα», κυκλοφόρησε πρόσφατα δωρεάν μόνο στο Internet, συμπεριλαμβάνοντας και λίστα με διαδικτυακές πηγές.
Σε μια εποχή που μπορείς να διαβάσεις μέσω tablets κι έξυπνων κινητών, τι γίνεται με τα ψηφιακά ξεφυλλίσματα στην Ελλάδα; Υφίστανται; Εν μέσω οικονομικής κρίσης μπορούν να αναπτυχθούν; Πώς τα αντιμετωπίζουν οι εκδότες και πόσο εύκολο είναι να μπεις στον κόσμο του e-book;
Νέες ψηφιακές πρωτοβουλίες
«Όταν στη χώρα μας εκδίδονται 10.000 τίτλοι ετησίως και υπάρχουν μόλις 2.500 e-books, θέλει μια… σελίδα μηδενικά για να μιλήσεις για τα ποσοστά του ψηφιακού βιβλίου», επισήμανε ο Νίκος Πασχαλάκης, από το μεγαλύτερο ελληνικό ηλεκτρονικό κατάστημα ψηφιακών βιβλίων, το www.myebooks.gr.Οι Έλληνες εκδότες έχουν σταθεί επιφυλακτικοί απέναντι στο ηλεκτρονικό βιβλίο. «Από το 2009, ωστόσο, που ξεκινήσαμε τις επαφές μέχρι σήμερα νιώθω σαν να μιλάω με άλλους ανθρώπους! Πέρυσι τον Μάρτιο υπήρχαν μόλις 30-40 τίτλοι στα ελληνικά και αυτήν τη στιγμή έχουμε συνεργασία με 55 εκδοτικούς οίκους». To www.myebooks.gr αναπτύσσει επιπλέον ψηφιακές εφαρμογές (τη μία από τις τρεις παγκοσμίως) που σου επιτρέπουν να κατεβάσεις στο smart phone ή το iPad σου ένα βιβλίο και να το διαβάσεις, ενώ η πλατφόρμα του www.myebooks.gr διατίθεται σε όποιον θέλει να αναπτύξει το δικό του e-bookstore.
Κι εκεί που μέχρι σήμερα ελληνικά ψηφιακά βιβλία μπορούσες κατά βάση να αγοράσεις από τους εκδότες που δραστηριοποιούνται στο χώρο (Καστανιώτης, Ψυχογιός, Λιβάνης, Μεταίχμιο, Ίκαρος κ.ά.) και τα εξειδικευμένα διαδικτυακά καταστήματα, το τελευταίο διάστημα δείχνουν ενδιαφέρουσα κινητικότητα και οι βιβλιοπώλες. Στο χορό μπήκαν πρόσφατα ο Ευριπίδης στη Στοά, ο Τσαμαντάκης στον Πειραιά, το διαδικτυακό www.perizitito.gr, ενώ αυτές τις ημέρες οι εκδόσεις Οξύ ανεβάζουν στους κυβερνοαιθέρες το www.koukou.gr με ψηφιακά βιβλία (δικά τους και όχι μόνο), CDs, DVDs και παιχνίδια.
Ηλεκτρονικό «ξεφύλλισμα» – η εμπειρία
Πώς είναι να διαβάζεις ένα βιβλίο ηλεκτρονικά; «Πολύ πιο βολικό», ήρθε η απάντηση από τον Μιχάλη Καλαμαρά, δημιουργό του κατατοπιστικότατου μπλογκ «Ηλεκτρονικός αναγνώστης». «Διάβασα πριν από λίγες ημέρες ένα μυθιστόρημα 750 σελίδων. Δεν θα ήταν πιο δύσκολο να το κουβαλήσω από το να έχω μια συσκευή ανάγνωσης που ζυγίζει μόλις 300-350 γραμμάρια και χωρά μέχρι και 3.500 βιβλία; Μπορείς να έχεις μαζί σου μια ολόκληρη βιβλιοθήκη για τις διακοπές, να κρατάς σημειώσεις στο βιβλίο ή σε ξεχωριστό αρχείο, να βάζεις σελιδοδείκτες. Διαβάζω πολύ στα αγγλικά, οπότε βοηθά το ερμηνευτικό λεξικό που διαθέτει η συσκευή e-reader, ενώ πλέον οι περισσότερες εξασφαλίζουν και πρόσβαση στο Διαδίκτυο». Στο ζήτημα επιλογής μεταξύ tablet ή συσκευής ηλεκτρονικής ανάγνωσης, ο Μιχάλης, ως βιβλιόφιλος που δεν αναζητά τόσο μια πολυσυσκευή, αλλά μια καλή οθόνη για ξεκούραστη μελέτη, ψηφίζει ασυζητητί e-reader – ειδικά για την παραλία. μη μας βγουν και τα μάτια από τις ανακλάσεις του ήλιου στην οθόνη.
Περί κλειδωμάτων και άλλων δαιμονίων
Προσοχή όμως: δεν διαβάζουν όλες οι συσκευές όλα τα αρχεία όταν ένα βιβλίο είναι κλειδωμένο (πράγμα το οποίο ισχύει για τη συντριπτική τους πλειονότητα). Τα συνήθη κλειδώματα είναι τρία. Καταρχάς μιλάμε γι’ αυτό του Amazon, τα e-books του οποίου διαβάζονται στο Kindle (αλλά από κανέναν άλλον e-reader) και στις σχετικές εφαρμογές για συσκευές Apple, Android και Blackberry. Το πιο διαδεδομένο κλείδωμα είναι της Adobe, που δεν διαβάζεται στο Kindle, ενώ τέλος όποιο ηλεκτρονικό βιβλίο αγοραστεί από το iBookstore διαβάζεται με την εφαρμογή iBooks σε iPhone, iPod touch και iPad.
Ζαλιστήκατε; «Το κλείδωμα υποτίθεται ότι έχει σχέση με την αποτροπή της “πειρατείας” – ως γνωστόν βέβαια ό,τι κλειδώνει ξεκλειδώνει», συνέχισε ο «Ηλεκτρονικός Αναγνώστης». «Πιστεύω ότι τα ηλεκτρονικά βιβλία δεν πρέπει να είναι κλειδωμένα. Το κλείδωμα δεν δημιουργεί μόνο περιορισμούς στον αναγνώστη αλλά και μεγάλο μπέρδεμα γιατί πρέπει να ξέρεις ποια συσκευή υποστηρίζει ποιο είδος αρχείου. Το ηλεκτρονικό βιβλίο θα πρέπει να το αγοράζουμε μία φορά, να το διαβάζουμε χωρίς προϋποθέσεις και να μας ανήκει όπως και τα τυπωμένα βιβλία μια ζωή».
Κατά του κλειδώματος έχει ταχθεί και ο εκδοτικός οίκος Καστανιώτη στα ηλεκτρονικά βιβλία του οποίου χρησιμοποιείται το social DRM (ένα ψηφιακό ίχνος με τα στοιχεία του αγοραστή), αφήνοντας στον χρήστη τη δυνατότητα να επιλέξει τη συσκευή ή το λογισμικό ανάγνωσης που προτιμά ή να τα μετατρέψει σε όποια μορφή θέλει.
Στην αντίπερα όχθη, ακολουθώντας την τακτική των περισσότερων εκδοτών, ο Χάρης Ψυχογιός χρησιμοποιεί στις ομώνυμες εκδόσεις το σύστημα DRM (Digital Rights Management) της Adobe, δηλώνοντας «υπέρ της προστασίας και της απόδοσης δικαιωμάτων στους δημιουργούς. Σε διαφορετική περίπτωση δεν γνωρίζουμε πόσα αντίτυπα έχουν πουληθεί, γιατί ο καθένας που αγοράζει ένα e-book μπορεί να το μοιράσει σε χιλιάδες. Το ότι κάποιος, αν ξέρει τον τρόπο, μπορεί να κλέψει ακόμη και τον Λευκό Οίκο δεν σημαίνει ότι αφήνουμε τις πόρτες ανοιχτές στο σπίτι μας…»
Και οι δύο εκδοτικοί οίκοι, πάντως, διαθέτουν κάποιους από τους νέους τους τίτλους ταυτόχρονα σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή, ενώ επενδύουν κυρίως σε βιβλία-αρχεία σε μορφή e-pub, τα οποία επιτρέπουν στον αναγνώστη να αναπροσαρμόζει το κείμενο σε όποια διάσταση επιθυμεί για να διαβάζει καλύτερα, εξασφαλίζοντας παράλληλα εύκολη μετακίνηση στην επόμενη σελίδα, σε αντίθεση με το «δυσκίνητο» PDF. Η ελληνική αγορά, βέβαια, δουλεύει ως επί το πλείστον με ψηφιοποιήσεις PDF.
Σε ό,τι αφορά την τιμή τους, τα e-books είναι φτηνότερα του εντύπου, συνήθως κατά 20-25%, ενώ δεν λείπουν και οι προσφορές έως 45%.
Φτάνει μια τέτοια διαφορά για να δώσει ώθηση στον κλάδο όταν ξέρεις ότι πρέπει να επενδύσεις τουλάχιστον 150 ευρώ για μια συσκευή ανάγνωσης; Το παράδειγμα της αμερικανικής αγοράς, όπου το e-book έχει σκαρφαλώσει περίπου στο 12% των βιβλιοπωλήσεων, καθώς οι εταιρείες προσφέρουν e-readers σε προσιτές τιμές (βρίσκεις ακόμη και με 70 ευρώ), ακούγεται ιντριγκαδόρικο. Το πόσοι είναι οι αφοσιωμένοι αναγνώστες στην Ελλάδα που θα κάνουν το ψηφιακό βήμα άμεσα, και μάλιστα εν μέσω οικονομικής κρίσης, είναι μια άλλη ιστορία.
Έκδοση σε τέσσερα λεπτά
Ακόμη και παραδοσιακά βιβλιοπωλεία ετοιμάζονται να μπουν με νέους όρους στο παιχνίδι. Λίγο μετά τη μετακίνηση του κεντρικού του καταστήματος, ο Ελευθερουδάκης θα επαναλανσάρει και την ιστοσελίδα www.books.gr, περιλαμβάνοντας ψηφιακούς καταλόγους με τα προσεχώς των εκδοτών (κυρίως των ξένων, για όποιον ενδιαφέρεται να προπαραγγείλει ένα βιβλίο), ενώ μες στο καλοκαίρι επιδιώκουν να εντάξουν στο καλάθι των αγορών μας και ηλεκτρονικά βιβλία. Εν τω μεταξύ, τα μεγάλα νέα στην Πανεπιστημίου 11 ακούνε στο όνομα «Espresso Book Machine» και η Σοφίκα Ελευθερουδάκη δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό της γι’ αυτήν την πρωτοποριακή μηχανή, η οποία «μέσα σε 4 λεπτά μπορεί να τυπώσει και να δέσει 300 σελίδες, στο χρόνο δηλαδή που χρειάζεσαι για να πιεις τρεις γουλιές εσπρέσο. Το print on demand ανοίγει πολλές δυνατότητες. Ο βιβλιόφιλος αποκτά πρόσβαση σε περισσότερα από 3,5 εκατομμύρια ηλεκτρονικά αρχεία βιβλίων (προς το παρόν ξενόγλωσσα), πολλά από τα οποία έχουν εξαντληθεί. Οι εκδότες μπορούν έτσι να καταργήσουν το κοστοβόρο στοκ τους παραγγέλνοντας όσα αντίτυπα χρειάζονται, ενώ ο καθένας μπορεί να εκτυπώσει οτιδήποτε θέλει (ένας φοιτητής τη διατριβή του ή μια μητέρα τις συνταγές που θέλει να δώσει στην κόρη της)»! Το EBM καταφθάνει στην Αθήνα στα τέλη Σεπτέμβρη και θα εκτυπώνει σε χαρτί όπως αυτό των ξενόγλωσσων βιβλίων τσέπης. Επίδοξοι συγγραφείς, ετοιμάστε τα στικάκια σας!
Χρήσιμα «λυσάρια» για techie αναγνώστες
Ψηφιακό παρατηρητήριο ΕΚΕΒΙ Ανέβηκε τον περασμένο Δεκέμβριο στο www.ekebi.gr προσφέροντας ένα χρήσιμο γλωσσάρι για να μη χαθείτε στη μετάφραση της tech ορολογίας. Διαθέτει λίστες με αγοραστικές πλατφόρμες e-books και ψηφιακές βιβλιοθήκες ανοιχτής πρόσβασης αλλά και διαρκή ενημέρωση με άρθρα από τον παγκόσμιο Τύπο για τις τελευταίες εξελίξεις στην αγορά και την τεχνολογία του κλάδου.
Ηλεκτρονικός αναγνώστης Μπλογκ-θησαυρός. Μπαίνεις στραβάδι στο eAnagnostis.gr και μετά το σερφάρισμα στην πλούσια θεματολογία του επί παντός e-bookικού επιστητού βγαίνεις εξπέρ ή το λιγότερο ικανός να τα βγάλεις πέρα στις πρώτες σου ηλεκτρονικές βιβλιαγορές.
Bookface από το Public Μια ολοκαίνουργια ιστοσελίδα για το βιβλίο μέσα στο Facebook. Σταδιακά θα μπορείς να περιηγηθείς σε 150.000 τίτλους, να «χτίσεις» μια εικονική βιβλιοθήκη με τα αγαπημένα σου, να κάνεις βιβλιο-προτάσεις σε φίλους και να συμμετάσχεις σε σχετικές συζητήσεις.
Δωρεάν e-books Πρόκειται κυρίως για βιβλία που δεν υπόκεινται πια σε πνευματικά δικαιώματα και μπορείς να τα αναζητήσεις είτε μέσα από τα ψαχτήρια Inkmess και AddALL είτε από το Project Gutenberg και το Google Books. Το eBooks4Greeks.gr διαθέτει ελληνική συλλογή δωρεάν τίτλων, αλλά ρίξε επίσης μια ματιά στα sites των εκδοτών (π.χ. του Καστανιώτη, του Κέδρου) και στο www.myebooks.gr.
